Soms verscholen in de uitgestrekte wouden van Småland ligt het mystieke koninkrijk van het glas: Glasriket. De zuidoostelijke regio van Zweden kenmerkt zich door de vaak ongekend verlaten bossen, afgewisseld door in ‘faluröd’ geverfde boerderijen omgeven door akkers, dan weer door open ruimtes met meertjes en poelen, met her en der dorpjes en stadjes. Hier ontstonden in het midden van de achttiende eeuw de eerste ‘glashytter’. Nu is dit deel van de regio het centrum van de Zweedse glasindustrie en herbergt het de beroemdste glasfabrieken als Orrefors, Kosta en Målerås.
Herfstig straatje in Pukeberg.
Niet alleen het gebruiks- en utiliteitsglas komt er vandaan, ook de wereldberoemde serica en unica van Kosta, Boda en Orrefors, ontworpen door kunstenaars als Bertil Vallien, Kjell Engman en Lena Nilsson vinden er hun oorsprong. Glasriket biedt echter meer dan louter klinkende namen.
Småland telt vijftien grote en kleine glasfabrieken Elke fabriek heeft zijn eigen stijl en stal van kunstenaars. Kosta is de oudste glasbruk (fabriek) van het land en bestaat al sinds 1742. Kosta wordt tegenwoordig vaak in één adem genoemd met Boda. Beide zijn over de grens vooral bekend vanwege hun innovatieve en ultramoderne design dat je terug ziet in objecten van kleurig glas en helder glas met vrolijke schilderingen. Orrefors, bijna 110 jaar oud, is daarentegen meer gespecialiseerd in helder glas in allerlei varianten. Het heeft een traditie van zware schalen en vazen waarin allerlei patronen zijn geslepen en gesneden, doch de fabriek maakt nu ook elegante glasserviezen. Mats Jonasson, genoemd naar de huidige hoofdontwerper, uit Målerås behoort tot de meest eigenzinnige glascentra. Het bedrijf is onder meer bekend van de vervaarlijk ogende glazen gezichten of ‘maskers’ en de dierenreliëfs die in ‘brokken’ glas zijn geperst en de suggestie van ijsblokken oproepen. Het zal niet verbazen dat de eland op diverse manieren is uitgevoerd, evenals de wolf en de beer. Daarnaast maakt Målerås onder meer colliers die zowel bij mannen als vrouwen in trek zijn. Terwijl Pukeberg niet alleen interessant is vanwege de mooiste historische fabriek, opgetrokken in markant rood baksteen. Het is bovendien het centrum van kleurrijke tradities. Van oudsher specialiseerde de fabriek zich in het ontwikkelen van allerlei armaturen. Een traditie die door de eigentijdse kunstenaars op soms ludieke manier wordt voortgezet. En bovendien is in dit dorp sinds kort het Designarkivet (het Zweedse Designarchief ) herbergt terwijl de School voor Design van de Universiteit van Kalmar er eveneens een vestiging heeft.
Vijftien glasfabrieken
Glassculptuur bij Orrefors.
De jaarbrochure in tijdschriftformaat Glasriket, Kingdom of Crystal en de losse plattegrond (beide gratis verkrijgbaar) vormen een praktische en informatieve handleiding om het gebied te ontdekken, en zo nu en dan ook eens van de gebaande paden te raken. Nog interessanter is echter de reeks folders Guide to the Kingdom of Crystal. Elk van de inmiddels elf folders is gewijd aan een van de glascentra. De folders tonen een plattegrond van het dorp en beschrijven puntsgewijs een aantal van de belangrijkste onderdelen of bezienswaardigheden van het dorpje of stadje, en is rijk geïllustreerd met zowel eigentijds als historisch fotomateriaal. Elke tekst wordt afgesloten met een aantal aanbevelingen in de naaste omgeving. Tot op heden verschenen folders over Åfors, Bergdala, Boda, Johansfors, Kosta, Lindshammer, Måleras, Nybro, Orrefors, Pukeberg en Skruf. Ze zijn onder meer te koop bij de VVV van Nybro (circa een euro) en de informatiecentra in de verschillende dorpen. De serie wordt net als de jaarbrochure uitgegeven door Glasriket AB. Dit projectbureau houdt zich in brede zin bezig met de promotie en de ontwikkeling van de regio als een aantrekkelijke toeristische bestemming. Binnen deze organisatie zijn niet alleen de vijftien glasfabrieken maar ook de vier gemeenten in het gebied betrokken. Volg overigens niet alleen deze documentatie als leidraad. Naast de grotere glasbruk zijn er tal van andere interessante kleine ateliers van zelfstandig werkende kunstenaars. Rijd eens op de bonnefooi door de dorpen en het buitengebied en let op uithangbordjes als glashytte of atelier. En vergeet bovendien niet zelf eens zelf glas te blazen. De meeste fabrieken bieden deze mogelijkheid.
Pas
Kamer in nieuwe en hippe Kosta Hotel.
Wie een paar dagen in Glasriket verblijft, en van winkelen houdt, moet beslist een Glasriketpas aanschaffen. Deze kostte in 2007 iets meer dan 10 euro (SEK 95) en is een jaar geldig. De pas geeft 10% korting op entree en rondleidingen aan de verschillende glasfabrieken, fabrieksmusea en -winkels waar men zowel eerste als scherp geprijsde tweede kwaliteit verkoopt. De kortingen strekken zich verder uit tot restaurants en hotels in de regio die eveneens vaak 10% korting of een gratis drankje aanbieden. Terwijl ook musea, golfbanen en andere sportieve instellingen reductie bieden. Voor de rondtrekkende toerist was accommodatie in Småland vooral in de zomer niet makkelijk vindbaar. Deze bestond namelijk vooral uit campings en huisjes die je meestal voor minimaal een week huurt. Het aanbod van hotels en pensions, vooral in de kleinere kernen in het gebied, was gering en soms wat gedateerd. Het varieert van het centrale stadshotel in Nybro tot het plezierige en sfeervolle Vidingegård Pensionat in het dorpje Älghult waar we ondanks de naam geen enkele eland hebben mogen ontwaren, zelf niet bij de schemer aan het meer. In de afgelopen jaren is het aantal accommodaties zienderogen toegenomen. Zo beschikken de steden aan de randen van het Glasriket zoals Växjö in het westen en Kalmar in het oosten, tal van plezierige plekken in allerlei prijsklassen.
“…..vervaarlijk ogende glazen gezichten of ‘maskers’ en de dierenreliëfs die in ‘brokken’ glas zijn geperst en de suggestie van ijsblokken oproepen.”
Een van de winkelparadijzen in Kosta.
Hippe bar
Momenteel wordt er hard gewerkt aan het verbeteren van de infrastructuur in brede zin in het hart van de regio. Ooit droomde men van accommodaties en hotels van wereldklasse, midden in dit verstilde platteland, in het hart van het Koninkrijk van het Glas. Inmiddels heeft een deel van die droom gestalte gekregen. Ontwerper Kjell Engman gebruikte zijn ongekende creativiteit om de eerste tien hotelkamers van Kosta Hotel in het gelijknamige Kosta in te richten. Speciaal voor deze kamers ontwierp hij een bureau, een koffietafel, objecten en sculpturen; gemaakt van glas. En dit is louter een voorproefje van wat komen gaat. Volgend jaar zal Kosta Hotel 110 kamers tellen. n op elk gemaakt van glasUnin Strin soorten en hoeveelheden heb ik wat uit te leggen. goed bezighoud.henken aan bijzondere bolHoogtepunt zullen de zes suites in het hotel zijn die met hulp van de ontwerpers van Kosta en Boda worden ingericht. Verder zijn er diverse winkels, een outletcentrum (niet alleen met glas overigens), een museum, galerieën en verschillende glasworkshops. Samen maken ze de regio stukken aantrekkelijker om net wat langer te blijven dan een bezoekje van een halve of hele dag. Uiteindelijk liggen de belangrijkste glasfabrieken en -blazerijen en werkplaatsen allemaal in een straal tussen veertig en zestig kilometer rondom het centraal gelegen Kosta. Kosta Hotel zal bovendien over een conferentiecentrum beschikken met een spa, een gym en buitenzwembaden. In de plannen is ook ruimte gecreëerd voor een openluchttheater dat plaats biedt aan maar liefst 1400 mensen. Voorlopig is dat echter nog toekomstmuziek. Het koninkrijk zal op termijn ook een aantal bars met een internationale allure krijgen. Bars die in Londen, New York of Berlijn niet zouden misstaan. Zo ontwierp Lena Bergström al een hippe bar annex eetgelegenheid, in het gebouw waar ook het museum van Orrefors ligt. IJle, transparante en witte vormen domineren de heldere omgeving van de ruimte. Als een prachtige ode aan dit oude, ogenschijnlijk simpele en toch zo soms weerbarstige en intrigerende materiaal afkomstig uit de verstilde wouden van Småland.
Foto’s: Glasriket | Peter Tinnert, Imagebank Sweden -9474;Ynin Ström, Imagebank Sweden │ Hans Reineson
Zie voor meer informatie:
(31 augustus 2007, door Leslie Leijenhorst)