De Deense prins Joachim en prinses Alexandra wonen er al weer zes vijf jaar: Schackenborg Slot. In Møgeltønder vlakbij het historische stadje Tønder, in het door de zeewind geteisterde zuidwesten van Jutland. De tuinen en het slotpark zijn ’s zomers te bezichtigen. Een nachtje logeren of dineren in de koninklijke herberg op enkele honderden meters van het slot behoort ook tot de mogelijkheden.
Schackenborg Slotskro
Zoals zo veel kastelen, landhuizen en buitenplaatsen viel ook Schackenborg Slot langzaam maar zeker ten prooi aan de tand des tijds. De kosten van onderhoud werden voor de eigenaren almaar moeilijker te dragen. De laatste graven kwamen er alleen nog maar met Kerst. Het lot van dit kasteel kreeg een gunstige wending toen het in 1993 in handen kwam van prins Joachim, de jongste zoon van koningin Margarethe en prins Henrik van Denemarken.
Kerkelijk bezit
Marselisborg-suite
De geschiedenis van het kasteel gaat ver terug. In 1233 wordt het Møgeltønderhus, zoals het toen heette, voor het eerst in historische documenten genoemd. Het landgoed valt dan onder de bisschop van Ribe (Zuidwest-Jutland). Tot aan de reformatie is het kerkelijk bezit. In 1537 gaat het over aan de Kroon. In 1661 wordt de ervaren soldaat en strateeg Hans Schack (met veel ervaring in de Duitse, Franse en Zweedse oorlogsvoering) benoemd tot ‘generaal van de Kroon’. Als dank voor zijn geleverde diensten in de oorlog tegen Zweden krijgt hij van koning Frederik III de landgoederen Riberhus en Møgeltønderhus. Hij bouwt een nieuw paleis dat hij Schackenborg noemt: een rood bakstenen paleisje met drie vleugels dat wordt geflankeerd door een poorthuis en een stal en symmetrisch aangelegde boerderijen. Aanvankelijk hebben zowel het hoofdgebouw als de vleugels steile trapsgevels. Het is aan de actieve douairière gravin Anna Sophie Schack te danken dat het kasteel zijn huidige verfijnde rococo-uitstraling heeft. Zowel van binnen als van buiten. Ze begint in 1755 met de grootste verbouwingen uit de geschiedenis van het kasteel. Binnen worden tal van fraaie stucwerken op plafonds en wanden aangebracht. De buitenzijde krijgt een pleisterlaag. Rondom het paleisje worden zowel op de dwars als langgerekte assen, alleeën met lindebomen geplant, met op de kruising een rotonde. De overblijfselen van dit pleintje zijn nog altijd zichtbaar. Gedurende elf generaties is het kasteel in eigendom bij de familie Schack. Als eind vorige eeuw duidelijk wordt dat de lijn van opvolging wordt gebroken, besluiten de graaf en gravin van Schackenborg, Hans en Karin Schack, het kasteel, en land en de boerderijen over te dragen aan de Kroon. In 1993 krijgt prins Joachim het landgoed als zijn toekomstige woning. En wat is een mooiere plek voor een prins die landbouwwetenschappen heeft gestudeerd. Hier kan hij zijn kennis direct in praktijk brengen. Tot Schackenborg behoren namelijk ook nog een vijftal kleinere boerderijen. Røj, Slotfelt, Rosinfelt, Sølvig en Sødamgaard die her en der verspreid liggen. In totaal omvat het landgoed zo’n 1020 hectare.
“Het is aan de actieve douairière gravin Anna Sophie Schack te danken dat het kasteel zijn huidige verfijnde rococo-uitstraling heeft.”
Oprijlaan naar het slot.
(Foto’s: Schackenborg Slots Kro)
Folkegaven
Als prins Joachim in 1995 met de uit Hong Kong afkomstige Alexandra Manley in het huwelijk treedt, organiseren een aantal lokale en regionale ondernemers een landelijke geldinzamelingsactie voor een nationaal cadeau, een zogenoemde Folkegaven. Het cadeau van het Deense volk aan het bruidspaar wordt op 15 november van dat jaar geschonken. De opbrengst, zo’n 13 miljoen kronen (ruim 4 miljoen gulden), wordt in overeenstemming met prins bestemd voor de restauratie van het kasteel. De restauratie van de oostelijke entree is een belangrijk deel van het project. Van hieruit loopt een lange laan naar het hoofdgebouw. Deze passeert twee meertjes waarvan de noordelijkste is gedregd en voorzien van karpers. Een nieuwe brug kruist de slotgracht en passeert een tweede gietijzeren hek. De hekken zijn voorzien van in brons gegoten monogrammen. Beide monogrammen zijn ontworpen door de zeer creatieve koningin Margarethe. Deze entree met zijn lange oprijlaan werd tot het einde van de 18e eeuw gebruikt als hoofdingang. Boven de hoofddeur van het huis is een nieuw wapenschild aangebracht. Zoals zo vaak bij restauraties en renovaties, komt er altijd meer kijken dan je aanvankelijk denkt. In de afgelopen jaren werd het gehele dak vernieuwd, en bleken er allerlei andere onverwachte verrassingen naar voren te komen. De muren van het huis en de bijgebouwen zijn van een nieuwe witte kalklaag voorzien. Ook het poorthuis is opgeknapt. En wie de oude ansichtkaarten bekijkt, kan alleen maar tot de conclusie komen: Het geld is goed besteed.
Barokstijl
De tuin is de afgelopen jaren eveneens ter hand genomen. Aanvankelijk lag de nadruk op achterstallig onderhoud. Het ligt in de bedoeling om deze terug te brengen in de oorspronkelijke barokstijl. Maar dat is een meerjarenplan. Momenteel domineren elk voorjaar allerlei prachtige rododendronsoorten grote delen van de tuin. In de zomer bloeien in een aantal vakken schitterende rozen waaronder soorten als Schackenborg en Alexandra. Omdat het kasteel niet voor het publiek toegankelijk is, hebben prins Joachim en prinses Alexandra besloten elke zomer de tuin op een aantal dagen per week open te stellen. Tijdens korte rondleidingen kunnen bezoekers uit alle windstreken een glimp opvangen van het charmante buiten dat normaal verscholen ligt achter hoge groene hagen. Aan de overzijde van de Slotsgaden bevindt zich het vrij toegankelijke deel van het slotpark.
“Alle twaalf kamers zijn genoemd naar een van de kastelen of paleizen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van Denemarken. “
Knipoog naar de Oriënt
Op nauwelijks honderd meter van het slot bevindt zich al sinds 1687 Schackenborg Slotskro, een herberg. Een kro was in de middeleeuwen een veilige pleisterplaats voor reizigers. Kro’s zijn er altijd gebleven en zijn nu vaak heerlijke pleisterplaatsen vol sfeer en traditionele kookkunst. Deze herberg heeft altijd bij het slot gehoord. Deze kro is niet alleen koninklijk, maar ook nog de oudste functionerende kro in Denemarken. Wie graag wat langer in dit idyllische gehucht wil verblijven, heeft de mogelijkheid in Schackenborg Slotskro een kopje koffie te drinken, te lunchen of te dineren of zelfs een nachtje te slapen. Toen het prinselijk paar op Schackenborg kwam wonen, werd niet alleen het huis maar ook de herberg onder handen genomen. En dat was wel nodig, aldus Ingelise Kolbeck. Het etablissement oogde wat stoffig en gedateerd. Het was vooral prinses Alexandra die zich met de inrichting bezighield van zowel het restaurant – als het hotelgedeelte. Ze koos voor warme en krachtige kleuren. Her en der valt een knipoog naar de Oriënt te ontwaren, hetgeen de inbreng verraadt van prinses Alexandra, die Aziatisch bloed heeft. Schackenborg Slotskro spreidt zich uit over panden aan weerszijden van het straatje. Tegenover het restaurant bevinden zich op twee huisnummers de comfortabele kamers, die verschillen in afmeting en inrichting. Die aan de achterzijde genieten de voorkeur. De kamers aan de achterzijde op de begane grond hebben bovendien een terras ter beschikking. Alle twaalf kamers zijn genoemd naar een van de kastelen of paleizen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van Denemarken. Aggersborg aan de Limfjord behoorde in de Vikingtijd tot de belangrijkste kampen. Maar ook Kopenhaagse paleizen als Rosenborg, ‘het zomerhuis in de tuin’ gebouwd door Christiaan IV en het koninklijk paleis Amalienborg ‘kregen’ een kamer.
Haeberlin
De kro is meer bekend om zijn keuken, dan om zijn logeermogelijkheden. En dat komt niet in het minst door de familie Kolbeck die deze koninklijke herberg al weer dertig jaar runt. Vrouw Ingelise doet de zwarte brigade. Børge voert de witte aan. Børge Kolbeck behoort tot de beste koks van Denemarken. Ook een van zijn zoons heeft lange tijd in de hofkeuken in Kopenhagen gewerkt. Ik geniet in het restaurant van de sfeervolle herberg van een jubileummenu. Alhoewel graag geziene gasten, komen prinses Joachim en prinses Alexandra komen er niet zo veel. Een groot staatsieportret aan een van de wanden vergoedt iets van hun afwezigheid. Onderdeel van het jubileummenu is de verrukkelijke zalmsoufflé naar receptuur van de Franse meesterkok Paul Haeberlin. Een traditie die de chef-kok bij zijn aantreden heeft ingezet. Elke gast krijgt een kaartje als herinnering mee naar huis dat aangeeft hoeveel heerlijke soufflés er al sinds 1970 gemaakt. Mijn kaartje meldt: Laks-soufflé Haeberlin nr. 83016. Møgeltønder, den 28.05.2000. En lekker dat het is. Ook de gevulde ossenborst die als hoofdgerecht op tafel komt smaakt uitstekend, net als het heerlijke notenparfait. Bij het voorgerecht drinken we de eigen wijntap van Schackenborgs Slotskro. Een witte bordeaux uit 1997, Domaine du Galet. Niet afkomstig van de wijngaarden van prins Hendrik, maar wel speciaal voor Schackenborg Slotskro door de ouderwetse wijnhandel H.J. Hansen Vinhandel in Odense, op het eiland Fyn, gebotteld.
“Mijn kaartje meldt: Laks-soufflé Haeberlin nr. 83016. Møgeltønder, den 28.05.2000.”
Pittoreske dorpsstraat
Vanaf de kro begint het markantste deel van een van ’s lands meest pittoreske dorpsstraatjes. Het straatje ontstond niet zonder slag of stoot. Graaf Schack wilde graag een kleine nederzetting bij zijn kasteel. Maar niemand wilde bouwen in het van oorsprong moerassige land. Het besluit om tien jaar belastingvrijdom te geven droeg enigszins bij aan zijn wens. De Slotsgaden is nu een van de mooiste dorpsstraten van Noord-Europa. Knusse huisjes deels in vakwerk, deels met rieten daken en mooie stijlelementen flankeren het straatje. Markant zijn de huisjes met een bijzondere dakopbouw. Voor de veiligheid werden aan de voorzijde dakkapellen gemaakt zodat de bewoners bij brand ook via die weg naar buiten konden vluchten. Uitbundig bloeiende klimrozen sieren in de zomer menige gevel. Aan het einde van dit straatje waaieren verschillende plattelandsweggetjes uit. Hier ligt ook het bijzondere kerkje – waarvan het oudste deel uit 1180 stamt – met de kapel van de voormalige heren van Schackenborg en de schitterende, gerestaureerde wand en plafondschilderingen, grotendeels afkomstig uit de renaissance.
Andere tijd
De mooiste manier om van dit bijzondere dorpje te genieten is een nachtje in de kro te verblijven en na een heerlijk avondmaal een wandelingetje te maken over de Slotsgaden. Het fletse schijnsel van de lantaarns, de wind die de bladeren aan de bomen doet ritselen en het geklik van schoenen op het basalt brengen u zo in een andere tijd. Hier in deze koninklijke idylle.
Praktische info
Schackenborg Slotskro en Kaffestue, Slotsgaden 40, Møgeltønder, DK-6270 Tønder, Denemarken. T +45 74 73 83 83, E slotskroen(at)schackenborg.dk Het restaurant is op maandag gesloten.
Schackenborg Slot
Het kasteel is niet van binnen te bezichtigen. Belangstellenden kunnen gedurende de zomermaanden onder leiding van een gids een wandeling door het park maken. De gidsen geven uitleg over de geschiedenis van kasteel en de ambitieuze restauratieplannen van het park. Deze vinden plaats van midden mei tot en met midden juni op woensdag, donderdag en zondag. En van eind juni tot en met eind augustus van woensdag tot en met zaterdag. Toegangskaarten zijn zowel te koop bij de VVV in het nabijgelegen Tønder als aan de ingang. Reserveren is echter in het hoogseizoen aan te raden. VVV Tønder, T +45 74 72 12 20, F +45 74 72 09 00.
(Vorsten november 2000 en Nordic 1/2004 door Leslie Leijenhorst)