Diep in de Alentejo ligt Vila Viçosa. Misschien nog meer vermaard om zijn nabijgelegen marmergroeves dan zijn koninklijke geschiedenis. Combineer een verblijf in pousada D. João IV met een bezoek aan de vele historische bouwwerken die het plattelandsstadje kent.
P L E I S T E R P L A A T S
Een van de binnenhoven.
De pousada D. João IV ligt pal naast het koninklijk paleis, op een historische plek in het land. Hiernaast stond het paleis dat tot en met de val van de Portugese koningsdynastie in 1910 een belangrijke rol vervulde. Een afstammeling van dit geslacht leeft nog altijd, Dom Duarte, hertog van Bragança. Hoewel ik tal van pousadas ken, is dit er beslist een die mijn hart gestolen heeft. Om meerdere redenen. De staf is plezierig, de plek is intrigerend. Het duurt even voordat je door hebt hoe het gebouw in elkaar zit. Overal zijn trappen en trappetjes, kruip-door-sluip-door weggetjes, hoekjes en kleine salons. En dat maakt zo’n plek tot een heuse rustplaats. Maar nog meer heeft de plek me betoverd door de mysterieuze achtergrondmuziek; de klank van geestelijken die in de verte hun vespers, angelus en missen zingen. Vele eeuwen geleden lijkt het wel. Waar je ook zoekt, de monnikken zijn nergens te vinden. Zelfs niet in de kapel. Zouden het dan toch de geesten van verloren gewaande zielen zijn? De kloosterklanken blijken uit goed verborgen luidsprekerboxen te komen. Toch is dat geen ontluisterende constatering, want de mystieke melodieën samen met de verstilde architectuur vormen een schitterende symbiose.
Pantheon
Ook de kamers tonen muurschilderingen.
Niemand weet de exacte datum van stichting van het gebouw, maar uit documenten zou blijken, dat de vierde hertog van Bragança, Dom Jaime, in ieder geval zo vroeg als 1514 een religieus huis vlakbij zijn zijn paleis in Vila Viçosa liet bouwen. Meerdere reden lagen daaraan ten grondslag. Enerzijds zou het klooster kunnen dienen als het pantheon voor de dames van Zijn Huis. Anderzijds zou het de dochters uit zijn tweede huwelijk kunnen opnemen die maar geen adellijke echtgenotes konden vinden. En het was niet het enige bouwwerk dat de landheer liet uitvoeren. Het aantal projecten dat Dom Jaime op de rol had staan was groot. Tot de belangrijkste waren onder meer een nieuw kasteel en de stadsmuren. Veel er van is nog altijd terug te zien in het stadje met zijn goed verzorgde centrum waar kittige sinaasaasappelboompjes straatjes en pleintjes omzomen. met zijn markatne gele omlijstingen
“Anderzijds zou het klooster de dochters uit zijn tweede huwelijk kunnen opnemen die maar geen adellijke echtgenotes konden vinden.”
Hemels spek
Een van de salons.
Hoewel de gastronomische belevenissen in de pousadas zelden tegenvallen Het aardige is dat de koks en de food en beverage managers altijd proberen zoveel lokale en regionale specialiteiten op de kaart te zetten. Mijn herinneringen aan restaurant Dom Carlos, vernoemd naar de laatste koning die in 1910 werd vermoord, zijn altijd bijzonder plezierig geweest. Op de kaart staan verrukkelijke zaken, maar sommige zijn voor mij net wat te grof toffelijk zoals de varkenspoot met witte bonen. Mij kan de chowder met mosselen me meer bekoren. En niet te vergeten natuurlijk de verleiders na het hoofdgerecht: het dessertbuffet en de kaastafel. De zoetenijen van de Alentejo zijn vermaard. En dat er op deze naspijsenkaart veel gerechten staan die hun herkomst vinden in de kloosterkeuken vinden zal weinigen verbazen. Wat te denken van ‘Tocinho do ceu’ (hemels spek), nonnenzuchtjes of monnikkenbuikjes. Soms mierzoet, de heren in het klooster hielden van lekker eten, maar na een copieuze maaltijd als een heuse apotheose. En dat moet het nagerecht ook zijn. En anders toch nog wat vers gesneden sinaasappelplakjes, hoogstwaarschjnlijk uit een van de vele boomgaarden uit de buurt. Een relatief nieuw menusuggestie is het ‘regionale gastronomie experiment’, dat natuurlijk vergezeld gaat door uitstekende regionale wijnen als Borba, Redondo, en Reguengos. Dat zou bij ons tegenwoordig natuurlijk modieus een regionale proeverij moeten heten. Verder is er op zaterdag het grote buffet, en in de zomer op vrijdag in de schitterende esplanade, dat onderdeel uitmaakt van de kloostergang die de binnenhof omringt, een traditionele barbecue.
“Wat te denken van ‘Tocinho do ceu’ (hemels spek), nonnenzuchtjes of monnikkenbuikjes.”
Moors prieel in tuin met zwembad. (Foto’s: Pousadas de Portugal)
Renaissance
Ondanks het lokale karakter verraadt het Chagas klooster tal van nieuwe esthetische invloeden van de Italiaanse Renaissance. Deze stroming begon in het Italië van de veertiende eeuw en werd door kunstenaars als João de Ruão and Nicolau Chanterenne naar Portugal gebracht. En deze invloeden zijn alleen terug te vinden in bepaalde stijlkenmerken, doch ook in de plattegrond van het complex en de wijze waarop het gebouw aan het grote plein ligt, het Terreiro do Paço, de plaats voor het paleis letterlijk vertaald. Een van de meest interessante aspecten van het klooster zijn de marmeren entreepoort. Je ziet er duidelijk een mix terug tussen de Italiaanse invloeden en de smaak van de lokale architecten en bouwmeesters. Maar er zijn elders tal van andere fraaie toonbeelden van meesterlijk ambachtswerk zoals een fresco met Het Laatse Avondmaal waarbij Jezus met zijn discicpelen aan tafel zit, of de fraai herstelde plafondschilderingen van regionale handwerksklieden. Het Chagas klooster was het laatste klooster dat zijn deuren in Vila Viçosa sloot.
Sacrale sfeer
Hoewel veel hotels, en ook pousadas, vooral die gehuisvest zijn in historische gebouwen tal van authentieke trekken vertonen, betreft dat vooral de algemene ruimten. In pousada Dom João IV hebben ook opmerkelijk veel kamers bijzondere stijlkenmerken. In het ene geval een deel van een oude muurschildering, in het andere geval een put, en in weer een andere kamer, een ruimte dat aan weerszijden wordt afgeschermed met compleet gietijzeren hekwerk. Je hoeft er weinig fantasie voor te hebben dat dit vroeger als een kleine gevangenis gediend zou kunnen hebben. Tenzij de professor vreemde experimenten deed. Pousada Dom João IV is plezierig klein. Het telt nauwelijks vijfendertig kamers, waarvan zo’n zes suites. Daarnaast zijn er nog tal van luxe tweepersoonskamers zoals de kamer van de professor. Elke speciale kamer heeft een eigen thema. Zoals de kamer van de Jager, de botanische kamer en de kamer van de Kolonel. De suites zijn onder meer opgedragen aan schilderende reiziger, de astronoom en de hertogin. Over de standaardkamers valt evenmin te klagen. Sfeervol en ruim en bijna allemaal met een breed balkon met zich op een van de patio’s. Een Amerikaanse gast schreef een paar jaar geleden dat het een van de beste pousadas van het land was waar hij had gelogeerd. Op basis van mijn eigen ruime ervaring met logeren in de kloosters, kastelen en kazematten van de Pousadas de Portugal zou ik me daar beslist bij willen aansluiten. Waarbij de kloosterklanken de ambiance en de beleving nog eens extra versterken. Maar dat is een sterk persoonlijke ervaring en passie voor de klanken uit verloren tijden.
Pousada D. João IV, Convento das Chagas, Terreiro do Paço, P-7160-251 Vila Viçosa, T +351 268 980 742, F +351 268 980 747, E recepcao.djoao(at)pousadas.pt
Voor boekingen: Pousadas de Portugal, T +351 218 442 001, E guest(at)pousadas.pt,
I www.pousadas.pt Pousadas zijn ook te boeken bij uw ANVR-reisbureau.
(7 juli 2007, door drs. Leslie Leijenhorst)