Literaire leeswaar in een van de boekhandels. Foto: Óbidos Vila Literária

Vestingstad met nieuwe missie

Toen ik enkele decennia geleden voor het eerst in Óbidos kwam, was ik al verrukt. Een prachtig middeleeuws stadje met een compleet intacte ommuring in het golvende, vruchtbare en verstilde platteland van Centraal-Portugal. In Óbidos zaten ze niet stil, het stadje onderging een ware metamorfose. Niet qua uiterlijk, doch in haar ‘hart’. In de afgelopen paar jaar ontwikkelde ze zich tot een literair stadje. Van 22 september tot en met 2 oktober 2016 vindt al weer voor de tweede keer het internationale literatuurfestival plaats.

Het oude kasteel dat binnen de muren ligt herbergt nu een van de intiemste pousadas van Portugal, Castelo de Obidos. Foto: Visit Centro de Portugal.

Koninginnen
De geschiedenis van de ‘stad van de koninginnen’ gaat ver terug. De strategische positie, op een heuvel, en niet ver van de Atlantische Oceaan hebben mensen en heersers in het bijzonder door de eeuwen heen altijd aangetrokken. De Romeinen bouwden er al een nederzetting. Aan het einde van de twaalfde eeuw veroverde koning Alfonso I de burcht en liet het verder uitbreiden en versterken. Nadat de stad door koning Dinis, de eerste koning van Portugal, aan zijn geliefde Isabel als morgengave werd geschonken, en koningin Leonora eind vijftiende eeuw na de dood

“De plek bleef tot ver in de negentiende eeuw een favoriete retraite voor leden van het Portugese koningshuis.”

van haar zoon haarzelf opsloot, ging de burcht de geschiedenis in als Huis der Koninginnen (Casa das Raínhas).Tegenwoordig huist er een pousada. Óbidos wordt beschouwd als een van de mooiste en meest schilderachtige historische stadjes van het land. Alleen al de complete ommuring met dertien meter hoge muren met kantelen, twee stadspoorten en kasteel zijn niet alleen in tact, ook uniek te noemen.

Op een mooie dag ogen de huizen met hun flamboyante bougainville-sluiers nog mooier. Foto: Visit Centro de Portugal.

Jongleurs
De ommuurde vesting met zijn romantische straatjes en pleintjes vaak omzoomd met renaissance en barokgevels vaak bekleed met uitbundige bloemensluiers en de pousada Castelo de Óbidos trokken altijd al de nodige bezoekers. In het hoogseizoen bruist het stadje van activiteiten. We wandelen via de Porta da Vila, een minder gebruikelijke, maar markante dubbele poort met wachthuis naar binnen. Al direct worden we geconfronteerd met andere knipogen naar de Middeleeuwen, die hier toch al legio zijn. En beslist niet alleen in steen. Door het jaar heen is dit een van de plekken waar muzikanten, troubadours en verstilde ‘sculptures humaines’, dan weer acrobaten en jongleurs, vaak in kleding uit die tijd, hun mini-voorstelling geven. Om later elders in het stadje opnieuw met een ‘act’ op te duiken. En net als toen het publiek te vermaken, bij mensen even een glim- of schatterlach te produceren. Als afleiding van het stressvolle bestaan.

Literair project
Enkele jaren geleden besloot men een risicovol experiment aan te gaan. Van Obidos een literaire stad te maken. Wie gaat er nu anno nu nog boekwinkels openen? Met de druk van kindles, e-readers en andere digitale boekvormen, en online shopping dat al maar toeneemt. En al helemaal op het platteland in een stadje met nauwelijks meer dan 3000 inwoners. Toegegeven. Het stadje had altijd al goede troeven. Dat speelde mee. Niet ver van de zilveren stranden van Costa da Prata, met zijn verkoelende bries van de Atlantische Oceaan in de zomer, op slechts 45 minuten van de hoofdstad Lissabon, en dat schitterend bewaard gebleven historische casco.

Religieuze tempel, nu boekenwalhalla. Grande Livraria de Santiago. Foto: Óbidos Vila Literária

Breed gedragen
Het project werd niet lichtvaardig opgepakt. Het was boekhandel Ler Devagar die samen met schrijforganisatie Produções Fictícias het project Óbidos Vila Literária iinitieerde. Ook de stad Óbidos en de gemeentelijke organisatie verantwoordelijk voor cultuur Óbidos Criativa deed mee. De lokale ondernemers ware nook welt e porren. Die zagen alleen maar dat hun stadje nog meer in trek raakt. Dus het project werd zeker breed gedragen. Nou ging het niet zo makkelijk, maar de reacties zijn positief en het project wordt zeer gewaardeerd. Elk project heeft zijn hobbels. Wat boekenstadje Breedevoort in ons land, Redu (België) en Hay-on-Wye (Engeland) kunnen, moest Óbidos, zei het met een hele andere insteek, ook lukken. Óbidos ontwikkelde zich in korte tijd tot een magisch stadje waar het boek het belangrijkste karakter is.

Schrijfsessies
Het project bestaat uit meer dan boekwinkels en -presentaties. Doel is de promotie van de cultuur van het schrijven en lezen door onder meer het organiseren van festivals, presentaties, ontmoetingen met schrijvers, concerten en lees- en schrijfsessies en cursussen te promoten. Toch lijkt er meer aan de hand dan alleen het stadje op de kaart te zetten als literair centrum en aandacht vragen voor de cultuur van lezen en schrijven. Al slenterend door het stadje bezoeken we diverse boekhandels en galerieen. Hier geen mainstream boekwinkels. Allemaal onafhankelijke plekken met een eigen karakter. Zo is er in Rua Direita, de hoofdstraat van de

“Met de  druk van kindles, e-readers en andere digitale boekvormen, en online shopping dat al maar toeneemt.“

vesting, een bijzondere boekwinkel die groenten en fruit verkoopt. Of net andersom? Mercado Biológico. Louter producten van regionale producenten op ecologische wijze verbouwd. Hier proef je een soort gemeenschapszin. Ook het personeel oogt duidelijk anders, dan anders. Hier meer creatieve typen die een andere filosofie aanhangen, een ander levensritme nastreven. Niet een leven vol met bezit, maar rijk aan kwaliteit. De hoek waar je koffie kunt krijgen verkoopt louter verantwoorde cakes en andere versnaperingens. En de keuze van boeken iin lange regalen tot aan het hoge plafond is groot. Veel antiquariaat, zeldzame boeken, en titels over reizen en gastronomie. In diverse talen.

Biologische groente, fruit en andere lokale etenswaar tussen de boeken. Mercado Biológico. Foto: Óbidos Vila Literária

Santiago
Aan het einde van de straat ligt de kerk van Santiago, nu een literair ontmoetingspunt van schrijvers, lezers en boekenwurmen, en het onderkomen van Grande Livraria de Santiago. Het godshuis stamt uit de dertiende eeuw en is een van de meest emblematische gebouwen van het stadje. Hier vind je een soort levende catalogus van beschikbare boeken in het Portugees met thema’s als poezie en literatuur, design en kunst, reizen en natuur, gastronomie, wijn en andere heerlijke verslavingen, cultuur erfgoed en religie. Natuurlijk is er ook een kinderhoek. Op de bovenetage is een rustige ruimte waar je in stilte een boek kunt doorbladeren. Livraría da Adega (Espaço Ó) is een andere boekhandel binnen de stadsmuren. Deze algemene boekhandel biedt niet alleen een ruime keuze aan boeken maar heeft ook een wijnbar waar je petiscos (kleine hapjes, Portugese tapas) kunt eten. En Cerca Velha, een boekhandel naast de entree van het kasteel, organiseert ook filmvoorstellingen, boekpresentaties en tentoonstellingen. En dan hebben we het nog niet eens over de galerieën die een aan hun onderwerp gerelateerde boekenhoek hebben en enkele kleine musea. Niet alle boekwinkels zijn altijd open, sommige alleen in het weekend. Dus check de website van Óbidos Vila Literária voor filmvoorstellingen, boekhappenings en andere activiteiten.

Smaakpapillen
Wie boeken maar droge kost vindt, en liever zijn smaakpapillen verwent, mag het Internationale Chocolade Festival niet missen. Gedurende enkele weken per jaar verandert het middeleeuwse stadje in een paleis der chocolade verleidingen. Voor jong en oud. Voor professional en amateur. Jonge bezoekers kunnen zich alleen al vermaken met de gekke figuranten die vermomd als taarten, cakes en andere zoetigheden zo nu en dan als een levende parade over de

“Watt te denken van een kookklas waarbij men recepten bereid waarbij chocolade altijd de basis vormt?”

kinderhoofdstraatjes lopen. In het Kid’s Chocolate House kunnen ze zelf aan de slag. En ook voor volwassenen is er van alles te doen. Wat te denken van een kookklas waarbij men recepten bereid waarbij chocolade altijd de basis vormt? Of kijken naar competities waarbij professionele patissiers de strijd met elkaar aangaan zoals in de Chocolatier van het Jaar-wedstrijd. En anders kun je je altijd nog verlekkeren aan die overdadige keuze aan chocoladesculpturen die meer lijken op echte kunstwerken of al snoepend je op de been houden door her en der een tongstrelende mini-tractatie te kopen. Gemaakt …. van chocola natuurlijk. In 2016 vindt het Óbidos Internationale Chocolade Festival plaats van 31 maart tot met 25 april.

Zulke grote chocoladerepen gaan er bij menig kind wel in. Het Internationale Chocolade Festival. Foto: Visit Centro de Portugal.

Ginjinha
Wat zou dat nou weer zijn? Portugal heeft zo vele schnapps- en likeursoorten dat ik vele niet eens ken. Ginjinha had ik wel eens gedronken op Madeira, kon ik me vaag herinneren, hoewel het verre van typisch is voor het eiland. Ginjinha is een likeurtje dat gemaakt wordt van kersen. Van morellen om precies te zijn. Bij onze zuiderburen bekend als krieken. Vanaf de zeventiende eeuw begonnen monniken naast hun sacrale met de productie van dit drankje. Ze waren al eeuwen meesters in het brouwen van bier en stoken van andere geestverruimende dranken. De meeste likeuren en digestieven vinden hun herkomst in kloosters. De regio van Óbidos stond bekend om zijn kersenboomgaarden. En dus lag het voor de hand dat de kloosterlingen deze vruchten als belangrijk bestanddeel gebruikten. Hieruit ontwikkelde zich de ginjinha van Óbidos,

“En dus lag het voor de hand dat de kloosterlingen deze vruchten als belangrijk bestanddeel gebruikten.”

die tot de beste van Portugal behoort, zo mogelijk zelfs de beste. Althans als we de lokale bewoners mogen geloven. Onze gids, Silvia Aires, neemt ons mee naar zo’n typische lokale kroeg. Klein met wat donkerhouten tafeltjes, bankjes en krukjes. In de Rua Direita. Bar Ibn Errik Rex. Ook hier proef je de Middeleeuwen. De naam alleen al doet half Moors aan, half aan Noormannen denken. De wanden staan vol met flessen en flesjes ginjinha. Van allerlei producenten, uit allerlei tijden. We kunnen kiezen uit twee soorten. Beide zijn donkerrood en hebben een stevige afdronk. De gewone ginja of de likeur met vruchten of met een smaakje als vanille of kaneel. Dan beide maar proeven, maar wel in die piepkleine glaasjes en niet tot het randje gevuld. Meer is te veel zo halverwege de dag. Er is geen woord te veel gezegd. Fruitig en toch stevig van smaak.

Langzaam
Óbidos lijkt je bijna uit nodigen na te denken over een ander leven. Een leven met een kalmer en aangenamer levensritme. En dan schiet me de naam van de boekhandel-initiatiefnemer van Óbidos Vila Literária te binnen. Ler Devagar. Langzaam lezen. Niet voor niets gekozen zo’n naam, natuurlijk. Lees en ontspan!

Tekst: Leslie Leijenhorst
Foto’s: Turismo de Portugal, Visit Centro de Portugal en Óbidos Vila Literária

Praktische tips

Het Internationale literaire festival vindt jaarlijks plaats in september. In 2016 van 22 september tot en met 2 oktober.

Voor meer en actuele informatie over Óbidos Vila Literária
Óbidos Vila Literária, Óbidos, T +351 262 103 180, E geral@vilaliteraria.com
I http://vilaliteraria.com

Openingstijden deelnemers Vila Literária
Vrijdag en zaterdag, 10.00 tot 21.00 uur, zondag tot en met donderdag,10.00 tot 19.00 uur

Voor informatie over pousadas
Pousada Castelo de Óbidos. I www.pousadas.pt

Voor algemene toeristische informatie
Centro de Portugal: www.visitcentrodeportugal.com.pt
Portugal www.visitportugal.com

7 maart 2016