Botanisch tekenen is voortgekomen uit wetenschappelijke en economische belangen, doch wordt nu evenzeer gewaardeerd als kunst. Vorig jaar zomer maakte een presentatie van het werk van ruim 25 leden van de Vereniging van Botanisch Kunstenaars Nederland onderdeel uit van de zomertentoonstelling “Bloemenpaleis Het Loo.” Over geurende bloemen en planten aan het hof.
Renaissance
Bloemen en planten werden al vanaf de prehistorie getekend. Ze zijn vooral te vinden op rotstekeningen. In de Egyptische oudheid tref je tal van planten afgebeeld in piramides, tempels en graven en op papyrusrollen. Later, in de Middeleeuwen, worden planten vooral verbonden aan mythen en sagen. Eigenlijk is pas sinds de renaissance gebruik dat planten en bloemen meer en meer met een nauwkeurige precisie worden vereeuwigd. De afbeeldingen gaan steeds meer de wetenschap en de handel dienen.
Zeven jaar
Botanisch kunstenaar Anita Walsmit Sachs vond het jaren geleden eigenlijk te zot voor woorden dat een land als Nederland niet eens een vereniging van botanisch kunstenaars kende. Ze was lid van het Amerikaanse en het Engelse gezelschap. Nederland was niet alleen een bloemenland, het had in al die eeuwen ook tal van zeer verdienstelijke bloemenschilders en (botanisch) tekenaars voortgebracht. Het idee ontstond al weer zo’n zeven jaar geleden tijdens een wandeling in Keukenhof met een van haar oud-leerlingen, Jacomien van Andel. De Vereniging van Botanisch Kunstenaars Nederland zag snel daarna het licht. Inmiddels telt de vereniging een kleine 180 leden verdeeld over werkende, aspirant- en ‘kunstlievende’ leden. Van biologen tot bloembinders, van grafisch ontwerpers tot wetenschappelijke illustratoren. Het aantal beoefende technieken loopt net zo uiteen. Gouache en houtskool, grafiet en aquarel, kleurpotlood …. en soms gemengde technieken.
Neutrale achtergrond
Er is een groot verschil in benadering tussen bloemenschilders uit de zeventiende eeuw en impressionisten uit de negentiende eeuw enerzijds, en de botanisch kunstenaars anderzijds. De eerstgenoemden geven een persoonlijke impressie. Botanisch kunstenaars laten soms op een artistieke manier zien hoe een plant of bloem in elkaar steekt. Vaak vertoont een schilderij veel ‘ruis’ die de aandacht van de bloem(-en) afleidt. Anita: “Doordat je planten en bloemen op een neutrale achtergrond portretteert, maak je toeschouwers bewuster van vorm, kleur en gestalte. Dat zorgt regelmatig voor leuke bezoekersreacties. Mensen gaan heel anders naar planten in eigen tuin, of in de natuur kijken. En vinden ze vaak mooier dan voorheen.”
Persoonlijke ruimte
Botanische tekeningen zijn niet louter “l’art pour l’art”. Ze zijn evenzeer een belangrijke bron voor taxonomen en bijvoorbeeld ontwerpers van behangmotieven, stoffen en borduurpatronen. “Er is altijd een spanningsveld tussen wetenschap en creativiteit. Je persoonlijke ruimte ligt vooral in het kleurgebruik, de artistieke benadering en de interessante compositie.” zegt Anita Walsmit Sachs: “We zoeken vooral naar een ideaal beeld waarbij alle vraatvlekjes, zieke delen en oneffenheden zijn geëlimineerd.”
Vereniging van Botanisch Kunstenaars Nederland
www.botanischkunstenaarsnederland.nl
Tekst: Leslie Leijenhorst
Fotografie: via Anita Walsmit Sachs
Dit artikel verscheen ook in een kortere versie in het decembernummer 2013 van het Tuinjournaal (Nederlandse Tuinenstichting)