Naar wat ooit was en weer terug lijkt te keren
Fotografie: Clay Perry
In de afgelopen eeuw verdwenen maar 96% van de groenten- en vruchtensoorten die eeuwenlang werden gekweekt. En dat is niet alleen een verlies in emotionele zin of het verloren gaan van cultureel erfgoed. Minstens zo zorgwekkend is dat er steeds meer uiterst belangrijk en gevarieerd genetisch materiaal verloren gaat. Steeds meer soorten worden ‘dood’ gekweekt met alle gevolgen van dien. Toenemende gevoeligheid voor ziekten, virussen en andere boosdoeners als wel immuniteit voor bestrijdingsmiddelen. Een bekend voorbeeld is de gigantische aardappelmisoogst in Ierland in het midden van de negentiende eeuw. Monocultuur was de oorzaak. Toen één plant de aardappelziekte opliep, verspreidde deze zich razendsnel over het land. De hele oogst ging eraan. Grote armoede was het gevolg.
Naar wat ooit was
En dan hebben het nog niets eens over het feit dat veel groenten en vruchten nauwelijks meer smaak hebben. Want ons bemoeizuchtig Brussel denkt dat de inwoners van de EU de voorkeur geven een kaarsrechte komkommers en perfect ronde tomaten en bepaalt dan dan ook maar even voor ons. Vaak zit er kraak noch smaak aan. Ik noem het ook wel het AH- of Tesco syndroom dat je vaak ziet bij de ‘Wasserbomben’ zoals onze Oosterburen terecht minzaam veel van onze tomaten en komkommers noemen. Het is niet voor niets dat er op allerlei fronten tegenbewegingen zijn ontstaan. Hoe moderner en technologischer de productie van bijvoorbeeld tuinbouwproducten, hoe sterker lijkt de hang te worden naar wat ooit was. Zo ook als het gaat om oude vruchten en groentesoorten. Inmiddels is er een aardige beweging opgang die de vergeten groenten en vruchten promoot, kweekt en weer op de markt brengt.
Plattelandsmarkt
De terugkerende belangstelling voor goede, smakelijke en lokaal verbouwde groenten en vruchten is terug te vinden in de groeiende animo voor volkstuintjes, boerenmarkten, organisch voedsel en tuinieren, de Slow Food beweging en de aanwakkerende gemeenschapszin bij tuinen waar men een ‘pluk-en-snijabonnement’ kan nemen op bloemen, vruchten en groenten en samen verantwoordelijk is voor het onderhoud. In toenemende mate leggen kwekers zich toeleg op oude rassen. Zo was ik een paar jaar geleden op een plattelandsmarkt in een klein dorp in Blekinge (Zuidoost-Zweden) waar een Zweedse appelkweker meer dan 170 soorten appels in zijn kraam had liggen. Vele waren al lang niet meer bij de lokale ICA (de Zweedse Albert Heijn) te vinden.
“Ze zijn stuk voor stuk zo mooi gefotografeerd dat de geur van peren, pruimen of prei bijna je neusvleugels beroert. “
17e eeuwse stillevens
Heritage Fruits and Vegetables is een ode aan de vruchten van toen en nu. Een lofzang op allerlei soorten die vaak nog bestaan. De Engelse tuinhistoricus en auteur, Toby Musgrave die veel publiceerde over planten en tuinieren, behandelt aan de hand van de seizoenen allerlei vruchten en groenten. Sommige zijn al lang uitgestorven, andere worden nog altijd gekweekt. Het aardige is dat hij geschiedenis en de manier waarop ze in onze regio’s werden ontvangen afwisselt met allerlei anekdotes. Musgrave was onder meer auteur van The Head Gardeners en Cottage Gardens. Clay Perry is verantwoordelijk voor de maar liefst 157 pagina grote kleurenfoto’s. Foto’s die bij de een de associatie oproept van Herman Helmantel’s stillevens, bij anderen misschien nog meer met de schilderijen van zeventiende en achttiende eeuwse Grote Meesters. Ze zijn stuk voor stuk zo mooi gefotografeerd dat de geur van peren, pruimen of prei bijna je neusvleugels beroert. Perry’s foto’s verschenen onder meer in de Sunday Times en Country Living. Daarnaast is zijn werk in veertien boeken opgenomen. Topkok Robert Leblanc schreef een bevlogen voorwoord en pleidooi voor de aandacht van soorten van weleer.
Tijdsbalk
Eveneens aardig zijn de diverse korte bijlagen. Over organisaties, zaad- en vruchtenleveranciers in zowel het Verenigd Koninkrijk als in de Verenigde Staten en diverse tuinen en buitenplaatsen in het Engeland die nog functionerende groentesecties hebben. Zelf Thomas Jefferson’s Monticello (huis van de derde president van de Verenigde Staten en bevlogen tuinier) blijkt nog altijd leverancier van bijzondere zaden te zijn. Ook interessant is de tijdsbalk die zowel voor vruchten als groenten de introductieperiode laat zien waarin deze in onze contreien arriveerden. Zo kwamen knoflook en peren al in de Romeinse tijd naar West-Europa, spinazie en meloen in de Donkere Middeleeuwen en maakten mirabellen en tuinerwten in de zeventiende eeuw hun opwachting. Hekkesluiters van de klassieke groenten zijn spruiten (negentiende eeuw) en courgettes pas in de twintigste eeuw.
Het boek werd uitgegeven in samenwerking met de Royal Horticultural Society in Londen.
Heritage Fruits and Vegetables is een prachtig boek dat niemand onberoerd laat. Of je nu van koken houdt, tuinman of –vrouw of fotografieliefhebber bent.
Tekst: Leslie Leijenhorst
Heritage Fruits and Vegetables
Auteur: Toby Musgrave
Fotografie: Clay Perry
Uitgever: Thames & Hudson
ISBN: 978 0 500 516133
Formaat: gebonden, 28 x 28 cm
Jaar: 2012
Pagina’s: 224 pp.
Prijs: ca. € 45,-