B O E K R E C E N S I E
Hoewel er voorheen boeken over koninklijke tuinen in Denemarken het licht zagen, verscheen niet eerder zo’n indrukwekkend boekwerk als ‘Danmarks Kungelige Haver’. Alleen al door het formaat en gewicht dwingt het respect af. Het gebonden boek telt 350 pagina’s, is rijk geïllustreerd en weegt maar liefst zo’n 2.5 kg. Andere boeken over dit onderwerp waren òf monografieën over deelonderwerpen, òf over restauraties, waren vaak overwegend of alleen in het Deens òf raakte maar ten dele het onderwerp aan. Dit werk werd tegelijkertijd in het Engels uitgebracht als ‘The Royal Gardens of Denmark’.
Het was aan auteur Jens Hendeliowitz wel besteed zo’n omvangrijke opgave te aanvaarden. Het kwam uit zijn eigen koker. Jarenlang was hij als senior landschapsarchitect verbonden aan de Slots- og Ejendomsstyrelsen (SES; Palace and Properties Agency). Deze stichting heeft sinds 1849 bijna alle koninklijke paleizen en tuinen in Denemarken onder haar beheer. In dat jaar werd namelijk het merendeel van de koninklijke paleizen en tuinen aan deze stichting overgedragen. Met de overdracht werden deze tuinen voor het publiek toegankelijk. En dat deed men niet zomaar. Daar had men zo een reden voor. Het is op zijn minst opmerkelijk te noemen dat de Deense regering toen al besefte dat de parken en tuinen een grote rol konden spelen bij de stimulering van de volksgezondheid.
Sabbatical
Hendeliowitz was in zijn lange loopbaan onder meer betrokken bij de restauratie van de baroktuinen van Frederiksborg, bij het in Nederlands-Deense renaissancestijl opgetrokken slot in Hillerød. Verder stond hij aan de wieg van de nieuwe orangerie en de restauratie van de kruidentuin bij Fredensborg, het zomerpaleis van de Deense koningin. Beide kastelen liggen in het noordoosten van het eiland Sjaelland. Terwijl hij ook plannen ontwikkelde voor de revitalisering van de Kung’s Have en de tuinen van Amalienborg in de Deense hoofdstad. Een sabbatical moest hem de ruimte geven zich eindelijk aan zijn boek te kunnen wijden. En dat lukte. Echter tegelijkertijd besloot hij fulltime voor zich zelf te beginnen. Nu runt hij een onafhankelijk adviesbureau op het gebied van tuinarchitectuur en monumentaal groen.
Zeventien locaties
Hendeliowitz heeft duidelijk de behoefte gevoeld er een levenswerk van te maken. In het zware boekwerk komen in totaal zeventien locaties aan bod, verspreid over het hele Deense koninkrijk. Denemarken is één van de weinige landen in Europa die al zo lang haar historische tuinen op een zo systematische en zorgvuldige manier beheert. Deels door ze de status van museumtuinen te geven, deels door nieuwe functies te introduceren. Het boek neemt de lezer mee door de tuingeschiedenis van dit land. Beginnend in de middeleeuwen, via de Renaissance, de barok en de Romantiek naar de stromingen uit de moderne tijd. De tuinen worden stuk voor stuk uitgebreid geportretteerd. Bij de meeste beschrijvingen staan gedetailleerde plattegronden, zowel historische als eigentijdse kaarten; de laatste veelal in de vorm van een soort ‘artist impressie’. En bovendien zijn de portretten rijk geïllustreerd met foto’s (afwisselend details en overzichten), historische schetsen en andere afbeeldingen. Ook de groene oases die momenteel behoren tot het privé-bezit van de koninklijke familie, zoals de privé-buitenplaatsen van de koninklijke familie – Marselisborg en Schackenborg – beide op Jutland, komen aan bod.
“Beginnend in de middeleeuwen, via de Renaissance, de barok en de Romantiek naar de stromingen uit de moderne tijd.”
Middeleeuwse fortificaties
Een van de mooiste bloementuinen ligt bij Gråsten, tegen de Duits-Deense grens. Deze omringt het witgepleisterde buiten dat de decennia lang, tot haar dood in 2000, de geliefde zomerresidentie was van wijlen koningin-moeder Ingrid. Deze tuin heeft nog meer dan andere immense, overweldigende en heerlijk geurende bloemenborders met een schier oneindige verzameling van vaste planten. Hoewel je dat niet direct verwacht in de context van dit boek is er voor de volledigheid ook aandacht voor de groene ruimten rondom de vijf koninklijke, middeleeuwse verdedigingswerken zoals die bij Nyborg (op Funen) en van Koldinghus in het gelijknamige Kolding (Midden-Jutland). Enigszins vreemd is, dat hoewel bijna alle paleis- en kasteeltuinen die de SES beheert en onderhoudt zijn opgenomen, er drie ontbreken: die rondom het Eremitage jachthuis, die van het paleis van Roskilde en de kasteelheuvel van Skanderborg. In wezen zijn deze groene ruimtes net zo eenvoudig en ingetogen als die bij de andere vijf wel genoemde middeleeuwse fortificaties. Weinig indrukwekkend door aanleg, maar soms fraai door ligging of uitzicht. De meeste tuinen zijn een groot deel van het jaar open. Sommige tuinen hebben zowel besloten als openbare delen.
Ook Engelse editie
Het eerste exemplaar van het boek werd op 15 maart jl. aangeboden aan prins Joachim op Rosenborg, het slot in de Kung’s Have (De tuin van de koning), een tuin in het hartje van de Deense hoofdstad, die eveneens in het boek wordt beschreven. Inmiddels heeft het boek in de Deense pers volop lovende reacties ontvangen.
Het boek is in Nederland te bestellen via Het Schrijflokaal in Arnhem, T 026 389 59 93, F 026 442 37 29, E info(at)hetschrijflokaal.nl
(Jens Hendeliowitz, The Royal Gardens of Denmark, Forlaget Guld & Grønne Skove, ISBN 87-990124-1-3, DKK 450/ circa € 65 exclusief verzendkosten)
(2 juni 2007, eerder gepubliceerd in Nordic 3/2005, Leslie Leijenhorst)