Vijf sterren voor openluchtmuseum Den Gamle By
Het Nederlands Openlucht Museum (NOM), Skansen in Stockholm en Den Gamle By (Århus, Denemarken). Drie musea die veel met elkaar gemeen hebben. Het zijn stuk voor stuk schitterende openluchtmusea, en bovendien ontstonden ze alle drie aan het einde van negentiende eeuw, begin twintigste eeuw.
Er is echter een verschil, alleen het laatstgenoemde is het enige openluchtmuseum dat bij uitstek is gewijd aan de stedelijke architectuur en wooncultuur, terwijl de andere twee zich meer wijden aan de leefcultuur en de bouwkunst van het platteland, hoewel daar eveneens beslist stadse huizen en concentraties te zien zijn. Onlangs kreeg Den Gamle By als eerste Deense museum vijf sterren in het kader van een nieuwe classificatiesysteem voor toeristische attracties.
Vorige fin-de-siècle
De openluchtmusea ontstonden veelal rond het vorige fin-de-siècle. Ons eigen Zuiderzeemuseum is daarop een uitzondering. Dat dateert van veel later datum, 1968; hoewel de plannen er al in de jaren waren toen de Afsluitdijk werd aangelegd. Bezorgde particulieren richtten musea en instellingen op omdat ze vonden dat door de toenemende industrialisatie en verstedelijking een grote rijkdom aan tradities en regionale verscheidenheid verloren dreigde te gaan. Toen al maakte men zich zorgen over het snelle verdwijnen van de karakteristieke architectuur en culturele waarden van die tijd. Het Stockholmse Skansen is het oudste openluchtmuseum ter wereld. Dat opende zijn deuren in 1891. Het NOM komt voort uit een initiatief van een aantal particulieren dat in 1912 een openluchtmuseum met slechts zes huizen stichtte. En Den Gamle By werd twee jaar later gesticht door de Deen Peter Holm in Århus op Jutland.
“Zo is er een renaissancetuin, een apothekerstuin van rond 1750 en de bloementuin van Miss Wahlstrøm van rond 1920.”
Herinterpretatie
Van het begin af aan zou dit museum een andere invalshoek krijgen. De stedelijke geschiedenis en cultuur zou hét speerpunt zijn. En daarmee is het nog altijd uniek in Europa. Langzaam groeide de verzameling woningen en andere stadspanden uit. Naarstig werd gespeurd naar fraaie woon – en bedrijfsinterieurs. En die werden gevonden. Van een schoenmakerswoning tot een touwslagerij, van een tabakswerkplaats tot de winkel van Sinkel. Van een stal tot de residentie van de de burgemeesterswoning. Niet alleen het rood ook het groen heeft de aandacht. Zo is er een renaissancetuin, een apothekerstuin van rond 1750 en de bloementuin van Miss Wahlstrøm van rond 1920. Het museum werd in de decennia die daarop volgden steeds meer een complete en zeer geslaagde herinterpretatie van een typisch Deense stad met delen uit 17e, 18e en 19e eeuw. Daarnaast beschikt het museum over tal van collecties gebruiksvoorwerpen als klokken en horloges, textiel, zilver, aardewerk en speelgoed. In de ruimten van de grote panden, soms met riant bemeten zalen, zijn regelmatig interessante thema-exposities. Over Hans Christian Andersen, over theaters, over gebruiken en gewoonten.
Jan Plezier
En daar blijft het niet bij. Vooral in de zomer bruist het museum van de activiteiten. Niet alleen het aantal huizen dat voor het publiek toegankelijk is, is aanzienlijk groter dan in de rest van het jaar, ook zijn er allerlei demonstraties. Dan is het werkelijk: proef, ruik en ervaar de geschiedenis. Verschillende soorten rijtuigen en koetsen zoals een heuse Jan Plezier maken toertjes door de museumstad, medewerkers in ‘tenue d’époque’ snellen over de ‘kinderhoofdjes’ en de stadsomroeper meldt het laatste nieuws. De bakker verkoopt ambachtelijk brood en lekkernijen. De kruidenier zuurstokken en kandij. En jong en oud kan meedoen aan ouderwetse kinderspelen en spelletjes. Op sommige plekken zijn het soms louter bezoekers in ‘track smokings’ die het bijna authentieke beeld even ‘verstoren’.
Vijf sterren
Onlangs werd Den Gamle By onderscheiden met vijf sterren in het kader van een nieuw classificatiesysteem voor Deense attracties. Samen met Tivoli in Kopenhagen en Legoland in Billund is Den Gamle By het enige Deense museum, de andere twee zijn attractieparken, dat deze topkwalificatie kreeg. Bij de beoordeling hanteert men 26 criteria, zoals het niveau van beleving, klantvriendelijkheid en publieksvoorlichting. Vier jaar geleden kreeg Den Gamle By van de Guide Michelin als enige Deense bezienswaardigheid drie sterren toebedeeld; het maximum. Daardoor verwierf het museum zich een plaats onder de duizend belangrijkste attracties ter wereld. De beoordelingen voor het nieuwe classificatiesysteem in Denemarken kwamen tot stand door een samenwerking tussen de vereniging van Deense toeristische attracties en organisatie Dansk Standard.
“Vier jaar geleden kreeg Den Gamle By van de Guide Michelin als enige Deense bezienswaardigheid drie sterren toebedeeld; het maximum”.
Juletiden
Hoewel Kerst nog niet zo lang geleden was, en de lente in het vizier komt, is het beslist aardig te melden dat Den Gamle By niet alleen in het voorjaar en de zomer maar beslist ook in de periode voor Kerst (Juletiden) bijzonder aantrekkelijk is. Zeker als de dagen korter worden, en het museum tijdens de openingstijden al gehuld is in de vroeg invallende duisternis. Elk jaar is er in die weken een zeer afwisselende en nostalgische kerstmarkt. Dan is een bezoek aan het museum welhaast een nog onvergetelijker belevenis. Slenter door de rijk met kerstverlichting versierde straatjes en pleintjes, luister naar de eenzame straatmuzikant, of drink een heerlijke glögg of warme chocolademelk met kaneelroom drinken in Simonsens Have. Even wegdromen in een andere tijd.
Den Gamle By, Viborgvej 2, DK-8000 Århus C, T + 45 86 12 31 88, E mail(at)dengamleby.dk, I www.dengamleby.dk
(eerder gepubliceerd in Nordic 1/2006 door Leslie Leijenhorst)